Sara blakely: khi điều nhỏ bé trở nên vĩ đại

(VINEN) - Không phải ai cũng khởi nghiệp bằng mã nguồn hay vũ trụ, có người bắt đầu chỉ với một cây kéo, một chiếc quần tất cắt tay, và một ước mơ giúp phụ nữ cảm thấy tự tin hơn trong cơ thể của chính mình.

Vào cuối thập niên 1990, khi thế giới đắm chìm trong làn sóng dot-com, công nghệ và chủ nghĩa tăng trưởng, thì tại nước Mỹ, một làn sóng khác âm thầm trỗi dậy: phong trào nữ quyền bước vào giai đoạn phản biện sâu sắc với chủ nghĩa tiêu dùng. Những câu hỏi cũ được lật lại: “Ai định nghĩa cái đẹp?”, “Phụ nữ mặc cho ai nhìn?”, “Cơ thể này là của ai?”

Truyền thông thì vẫn quảng bá vóc dáng lý tưởng theo chuẩn siêu mẫu. Nhưng hàng triệu phụ nữ vẫn phải bước ra khỏi cửa mỗi sáng, đối diện với những chiếc quần jean bó sát, những chiếc đầm mỏng, và những ánh mắt phán xét. Họ cần một thứ gì đó, nhỏ bé, vô hình, nhưng có thể giúp họ cảm thấy tự tin hơn, nhẹ nhõm hơn, và được là chính mình. Chính trong khoảng trống ấy, một người phụ nữ trẻ, không học thời trang, không có vốn đầu tư, không được ai chống lưng, đã cầm kéo cắt ngang đôi quần tất của mình để tự tạo ra một giải pháp.

Và từ nhát cắt ấy, một đế chế được hình thành.

Từ chiếc máy fax đến giấc mơ gọi tên phụ nữ

Sara Blakely sinh năm 1971 tại Clearwater, Florida, trong một gia đình trung lưu không có truyền thống kinh doanh. Cha cô là luật sư, mẹ là họa sĩ. Sara lớn lên cùng em trai trong một ngôi nhà nơi sự độc lập được khuyến khích, nhưng cũng đi kèm với những giới hạn thực tế.

Từ nhỏ, Sara đã có một trí tưởng tượng phong phú. Khi các bạn mơ làm bác sĩ, cô nói mình muốn trở thành diễn viên hài. Cô thích kể chuyện, giả giọng, sáng tạo ra thế giới riêng trong phòng ngủ. Nhưng bên dưới lớp vỏ vui nhộn ấy là một nỗi buồn âm ỉ: cảm giác mình không giống ai, không giỏi theo cách nhà trường định nghĩa, và không vừa vặn với những tiêu chuẩn được dựng sẵn cho nữ sinh Mỹ.

Sara theo học ngành truyền thông tại Đại học bang Florida. Sau khi tốt nghiệp, cô nuôi mộng trở thành luật sư giống cha, nhưng thi rớt LSAT hai lần. Thất bại ấy, thay vì dập tắt, lại buộc cô tìm một hướng đi khác. Cô xin vào làm nhân viên bán máy fax cho công ty Danka. Công việc không hào nhoáng, nhưng đó là nơi cô học được những kỹ năng sống còn: gõ cửa từng văn phòng, chịu đựng bị từ chối, tự học cách thuyết phục, và quan trọng nhất, hiểu phụ nữ ở mọi tầng lớp đang phải vật lộn như thế nào trong trang phục mỗi ngày.

Chính từ trải nghiệm đứng 8 tiếng mỗi ngày trong giày cao gót, mặc quần vải ôm sát, Sara cảm nhận sâu sắc sự gò bó mà thời trang áp đặt lên phụ nữ. Một ngày, cô cắt đôi quần tất của mình để mặc dưới quần trắng, và bất ngờ thấy cơ thể gọn gàng, nhẹ nhàng, tự tin hơn. Nhưng khi tìm mua sản phẩm như vậy trên thị trường, không hề có.

Trong khoảnh khắc đó, cô gái bán máy fax hiểu rằng: điều cô vừa làm cho chính mình, có thể là giải pháp cho hàng triệu phụ nữ khác.

Từ chiếc máy fax và những ngày bán hàng lang thang, một tia sáng đã le lói trong lòng Sara. Không phải là ánh sáng của công nghệ hay bằng cấp, mà là ánh sáng của một trái tim thấu cảm, của một người phụ nữ biết lắng nghe chính bất tiện của mình, để rồi tạo ra điều dễ chịu cho cả thế giới nữ giới.

Và từ đó, giấc mơ bắt đầu, không phải bằng vốn, mà bằng lòng thấu hiểu.

Từ phòng ngủ đến đế chế Spanx

Với 5.000 đô la tiết kiệm, không văn phòng, không nhà xưởng, Sara bắt đầu hành trình khởi nghiệp từ chính căn hộ nhỏ của mình. Cô tự mình làm mọi thứ từ lên ý tưởng sản phẩm, đặt mẫu vải, thiết kế logo, viết tay bản mô tả sáng chế, thậm chí dùng bút dạ vẽ mẫu bao bì. Cô gọi điện đến từng nhà máy, từng nhà sản xuất đồ lót ở Bắc Carolina, nhưng phần lớn đều từ chối vì "chưa từng thấy phụ nữ nào một mình đặt làm sản phẩm kiểu đó".

Cuối cùng, một chủ nhà máy tại Asheboro, Bắc Carolina, sau khi từ chối nhiều lần, đã bị thuyết phục bởi sự kiên trì của cô. Sara đã gọi hơn 80 cuộc điện thoại tới các nhà sản xuất đồ lót, và đích thân lái xe tới tận nơi để trình bày ý tưởng bằng chính đôi tay và đôi mắt sáng lên vì niềm tin. Người chủ nhà máy cảm động không chỉ vì ý tưởng, mà vì sự chân thành tuyệt đối, không có chiêu trò hay danh thiếp sang trọng, chỉ có một người phụ nữ với bản phác thảo và niềm tin rằng mình có thể thay đổi thế giới qua một sản phẩm nhỏ bé.

Cô chọn chất liệu nylon–spandex nhẹ, co giãn nhưng không bị cuộn mép. Tự mình kiểm tra từng mẫu vải, thử nghiệm trên chính cơ thể, và đến các cửa hàng như Neiman Marcus để xem khách hàng phản ứng với sản phẩm. Cô không có ngân sách quảng cáo. Nhưng cô có thứ còn quý hơn cả đó là bản năng tiếp thị tự nhiên, tự tin và đầy tinh tế.

Sara tạo một thương hiệu dễ nhớ, Spanx, và viết tay tất cả bao bì. Nhưng điều đặc biệt không nằm ở hình thức, mà ở chiến lược lan tỏa mà cô tự xây dựng như một bản năng. Trong khi nhiều người tìm nhà đầu tư để quảng bá, Sara chọn cách dùng chính những mối quan hệ cá nhân và cảm xúc chân thành để đưa sản phẩm đến đúng người cần. Cô gửi mẫu miễn phí cho bạn bè từng thân thiết trong ngành bán hàng, cho đồng nghiệp cũ, những người hiểu rõ giá trị của sự thoải mái trong công sở. Cô đứng ở cửa phòng gym, bắt chuyện với những người phụ nữ lạ mặt, tặng họ sản phẩm và xin phản hồi thực tế.

Đặc biệt, cô dành nhiều ngày nghiên cứu cách tiếp cận các stylist nổi tiếng, không phải bằng tiền, mà bằng thư viết tay, mẫu gói cẩn thận, câu chuyện cá nhân, và một thông điệp duy nhất: "Tôi là một phụ nữ tạo ra sản phẩm này cho chính mình, và tin rằng nó sẽ khiến phụ nữ cảm thấy tự tin hơn." Một trong số đó, stylist của Oprah Winfrey, đã được chạm tới bởi sự chân thành ấy, thử sản phẩm, yêu thích, và giới thiệu với chính Oprah.

Tháng 11 năm 2000, Oprah Winfrey, một trong những biểu tượng ảnh hưởng nhất nước Mỹ, chọn Spanx vào danh sách “Favorite Things” của năm. Đây không chỉ là một danh sách đơn thuần, mà là chuyên mục có sức ảnh hưởng đặc biệt mạnh mẽ từ chương trình "The Oprah Winfrey Show," phát sóng hằng năm vào dịp lễ Tạ ơn. Với hơn 20 triệu người xem mỗi tập, các sản phẩm được Oprah nhắc đến đều được xem như được "đánh dấu vàng," thường cháy hàng trong vòng vài giờ và được toàn bộ khán giả trường quay nhận miễn phí như một món quà yêu thích cá nhân từ Oprah. 

Theo nhóm biên tập chương trình, Oprah yêu thích Spanx vì sự đơn giản, tiện dụng và cảm giác "mặc mà như không mặc", giúp phụ nữ cảm thấy tự tin trong bất kỳ loại quần áo nào. Oprah từng chia sẻ thẳng thắn trên sóng truyền hình: “Tôi thích Spanx vì chúng khiến tôi trông thon gọn hơn mà không cảm thấy mình bị bó buộc. Ai lại không thích điều đó cơ chứ?”

Thông tin này đến với Sara một cách bất ngờ, cô không hề biết trước. Chỉ khi điện thoại và email công ty bất ngờ bùng nổ, website bị quá tải đơn hàng trong chưa đầy 24 giờ, cô mới nhận ra: một phép màu vừa xảy ra. Từ một người bán máy fax vô danh, từ một căn hộ nhỏ chất đầy hộp sản phẩm, Sara Blakely bước vào tâm điểm của thế giới khởi nghiệp nữ, không qua một chiến dịch marketing triệu đô, mà chỉ bằng sự tử tế và một sản phẩm thực sự lắng nghe phụ nữ.

Ngay trong đêm đó, cô và vài người bạn thân đã ngồi gói hàng xuyên đêm, tay run lên vì vừa hạnh phúc, vừa lo lắng không kịp đáp ứng. Cô kể lại: "Tôi vừa khóc, vừa cười, vừa trả lời email. Đó là một cơn lốc thần thánh mà không giáo trình kinh doanh nào dạy được bạn cách sống sót cả."

Sự kiện Oprah không chỉ là bước ngoặt thương mại, đó là phép chứng nhận đạo đức đầu tiên mà xã hội dành cho một thương hiệu do phụ nữ, vì phụ nữ, và vì sự tự do của cơ thể nữ giới làm ra.

Spanx không chỉ giải quyết một vấn đề thời trang, nó chạm vào một khát vọng thầm lặng đó là giúp phụ nữ cảm thấy được nâng đỡ, cả về thể chất lẫn tinh thần. Sản phẩm ấy không thay đổi hình thể, mà làm thay đổi cách phụ nữ bước ra thế giới với đôi vai thẳng hơn, giọng nói chắc hơn và nụ cười tự tin hơn.

Sara chưa từng học quản trị, nhưng cô hiểu điều mà nhiều CEO quên mất đó là mọi thứ bắt đầu bằng sự đồng cảm. Câu hỏi đặt ra lúc này là làm sao cô có thể xoay xở khi một mình mà nhận hàng chục nghìn đơn đặt hàng chỉ sau một đêm?

Câu trả lời đó là cô không làm một mình mãi mãi. Ngay sau sự kiện Oprah, Sara lập tức nhờ bạn bè thân thiết đến giúp, không phải là những chuyên gia logistics, mà là những người tin vào cô. Cô vẫn chưa thành lập công ty theo đúng nghĩa pháp lý, nhưng hoạt động vận hành đã trở thành một đội nhóm bán chuyên trong căn hộ nhỏ của cô. Cô thuê dịch vụ kho vận bên ngoài, học cách xử lý đơn hàng theo lô, và thậm chí trực tiếp đến bưu điện khu phố mỗi tối để gửi hàng. Những ngày đầu, Spanx không có hệ thống ERP, không có CRM, nhưng có thứ khác quan trọng hơn: tinh thần cùng làm, cùng gói, cùng tin.

Cô dần tuyển thêm cộng sự, những người phụ nữ trẻ thông minh, linh hoạt và đồng cảm với sứ mệnh mà cô mang. Họ không tuyển vì bằng cấp, mà vì thái độ. Họ không học Harvard, nhưng hiểu rõ trái tim phụ nữ. Và đó là nền móng văn hóa nội bộ mà Sara giữ vững đến tận hôm nay.

Cô giữ công ty tư nhân, không gọi vốn bên ngoài, không để hội đồng quản trị chi phối sứ mệnh. Cô đào tạo nhân viên nữ, cho họ giờ linh hoạt, và biến văn phòng Spanx thành một nơi mà phụ nữ cảm thấy được lắng nghe.

Đến năm 2012, sau hơn một thập kỷ từ ngày tự mình cắt đôi chiếc quần tất đầu tiên, Spanx đã trở thành một thương hiệu toàn cầu với doanh số hàng trăm triệu đô la mỗi năm. Sản phẩm của cô có mặt tại hơn 65 quốc gia, với hàng chục nghìn điểm bán lẻ và hợp tác cùng các chuỗi như Neiman Marcus, Nordstrom và Bloomingdale’s. Ước tính có hơn 20 triệu phụ nữ từng sử dụng Spanx, và cái tên "Spanx" trở thành một danh từ đại diện cho cả dòng sản phẩm đồ lót định hình.

Chính từ những kết quả đó, năm 2012, tạp chí Forbes chính thức vinh danh Sara Blakely là nữ tỷ phú tự thân trẻ nhất nước Mỹ, khi cô ở tuổi 41. Điều đặc biệt là toàn bộ tài sản ấy đến không phải từ thừa kế hay đầu tư mạo hiểm, mà từ chính sản phẩm cô tạo ra, và công ty do cô giữ quyền kiểm soát.

Vinh danh đó không chỉ là một cột mốc tài chính, mà là một sự xác nhận đầy tính biểu tượng: một người phụ nữ không học MBA, không gọi vốn, không có nền tảng kỹ thuật, nhưng có một trái tim thấu cảm và ý chí bền bỉ, vẫn có thể xây nên một đế chế toàn cầu.

Khi được hỏi cảm xúc lúc nghe tin, Sara nói cô đã khóc. Không phải vì tiền, mà vì cảm thấy những năm tháng âm thầm của mình cuối cùng đã được xã hội ghi nhận. Và từ đó, cô càng tận hiến mạnh mẽ hơn cho sứ mệnh truyền cảm hứng cho phụ nữ, rằng: "Không cần chờ ai chọn bạn. Bạn có thể tự chọn mình."

Đó là cách một chiếc quần tất cắt tay, trở thành biểu tượng nữ quyền mềm mại, khiêm nhường và kiêu hãnh.

Vươn lên và dẫn dắt, Khi nữ giới không chỉ mặc đẹp mà sống vững vàng

Sau bước ngoặt từ Oprah, Spanx không ngừng phát triển. Từ một sản phẩm duy nhất, thương hiệu mở rộng sang hàng chục dòng sản phẩm định hình, legging, nội y, đồ bơi, thậm chí đồ thể thao. Đến năm 2020, Spanx có mặt tại hơn 65 quốc gia, được phân phối tại các chuỗi bán lẻ như Nordstrom, Neiman Marcus và các nền tảng thương mại điện tử toàn cầu.

Công ty vẫn thuộc sở hữu tư nhân, và Sara giữ quyền kiểm soát gần như tuyệt đối. Năm 2021, sau hơn hai thập kỷ xây dựng Spanx từ căn hộ một phòng ngủ, Sara quyết định bán một phần cổ phần cho tập đoàn đầu tư Blackstone, thương vụ định giá Spanx ở mức hơn 1,2 tỷ USD.

Nhưng điều khiến cả thế giới kinh ngạc không phải là con số đó, mà là điều cô làm sau đó: ngay khi thương vụ hoàn tất, Sara triệu tập toàn bộ nhân viên đến một cuộc họp bất ngờ. Tại đó, cô thông báo rằng mỗi nhân viên toàn thời gian tại Spanx sẽ nhận được ít nhất 10.000 USD cổ phiếu, và thêm hai vé máy bay hạng nhất đến bất kỳ nơi nào họ muốn cùng người thân.

Lý do ư? Sara nói đơn giản: “Tôi đã không đi một mình. Tôi không bao giờ muốn là người thành công duy nhất khi nhìn lại.” Cô hiểu rằng những năm tháng đầu tiên, chính những cộng sự đã tin vào cô khi chưa ai tin. Những người đồng hành không chỉ góp công, mà góp cả niềm tin vào một tầm nhìn chưa được xã hội thừa nhận.

Thông tin này ngay lập tức lan rộng toàn cầu, không như một bản tin tài chính, mà như một lời nhắc nhân văn giữa thế giới kinh doanh: thành công không phải là khi bạn đạt được điều gì, mà là cách bạn chia sẻ điều ấy. Những giọt nước mắt xúc động đã rơi. Những cái ôm vỡ òa trong phòng họp. Và với hàng trăm phụ nữ đang làm việc tại Spanx, họ không chỉ được trả công, họ được công nhận. Và quả thực, Sara đã gieo hạt bằng tay mình và giờ, cô hái quả bằng cách đặt nó vào tay người khác.

Spanx trở thành biểu tượng không chỉ vì sản phẩm, mà vì cách mà nó truyền cảm hứng sống. Trên sân khấu Forbes Women’s Summit hay các chương trình TED Talks, Sara không nói về “chiến lược”, cô nói về sự vụng về, sự từ chối, sự kiên trì. Cô nhấn mạnh rằng: thành công không nằm ở bảng tính, mà nằm ở khả năng lắng nghe chính mình và kiên định với điều tưởng như quá nhỏ để ai khác quan tâm.

Cô thành lập Quỹ Spanx Foundation, quyên góp hàng chục triệu USD cho giáo dục trẻ em gái, khởi nghiệp nữ, chống bạo lực giới, và nâng cao sự tự tin cho phụ nữ trẻ. Văn hóa công ty của cô tiếp tục duy trì giờ làm linh hoạt, không gian làm việc truyền cảm hứng, và các chương trình mentoring nữ giới xuyên suốt chuỗi giá trị.

Sara chưa bao giờ tự nhận mình là nhà cách mạng. Nhưng khi nhìn lại, cả một thế hệ phụ nữ đã học cách yêu thương cơ thể mình, không nhờ vào chuẩn mực áp đặt, mà nhờ vào một người phụ nữ từng vụng về với chính chiếc quần trắng của mình.

Đó là cách mà điều nhỏ bé, nếu bắt đầu bằng tình yêu và sự phục vụ, có thể thật sự trở nên vĩ đại.

Sara Blakely là minh chứng sống rằng: Con người không bị định hình bởi xuất phát điểm hay quy chuẩn hiện hữu, mà bởi niềm tin, sự dấn thân và khát khao tái tạo cái đẹp từ chính những điều khiêm tốn nhất. Cô không xây dựng Spanx để trở thành một thương hiệu. Cô khởi sự chỉ với một câu hỏi: làm sao để phụ nữ cảm thấy dễ chịu hơn trong chính cơ thể của mình? Và chính câu hỏi ấy, chứ không phải kế hoạch 5 năm, đã đưa cô vượt qua hàng trăm lần bị từ chối, hàng nghìn chiếc hộp phải tự tay đóng gói, hàng triệu phụ nữ cần được lắng nghe.

Nhiều đồng nghiệp từng làm việc với Sara nhận xét: "Ở Spanx, chúng tôi không đi làm, chúng tôi tham gia một sứ mệnh." Cô truyền triết lý: hãy làm tốt việc nhỏ đến mức không ai còn thấy nó nhỏ nữa. Không có bảng KPI cho lòng tử tế, nhưng trong văn phòng của Sara, điều đó hiện diện như không khí, ai cũng thở, ai cũng thấm.

Tạp chí Forbes gọi cô là "Nữ tỷ phú có trái tim mềm nhất". Trên sân khấu TED, cô nói về thất bại như nói về một người bạn cũ, tử tế, giản dị, và gần gũi. Người sáng lập Bumble, Whitney Wolfe Herd, từng nói: "Sara không chỉ mở đường cho phụ nữ, cô khiến họ tin rằng họ không cần ai mở đường cho mình."

Sara Blakely không khởi nghiệp bằng chiến lược, mà bằng sự thấu hiểu. Không ai dạy cô cách thành lập doanh nghiệp, gọi vốn, phát triển thương hiệu, nhưng cô đã dạy cả thế giới một bài học lớn hơn: hãy lắng nghe chính mình, bởi trong những điều nhỏ bé nhất cũng có thể ẩn chứa hạt mầm của một cuộc cách mạng. Cô không thay đổi ngành nội y, cô thay đổi cách phụ nữ cảm nhận chính mình. Cô không chinh phục thị trường bằng dữ liệu, mà bằng sự đồng cảm và trực giác. Trong một thế giới ngày càng cố gắng chuẩn hóa cái đẹp, Sara nhắc ta rằng: chính những bất tiện, những không hoàn hảo, những mảnh vụn đời thường, mới là nơi sinh ra những giải pháp vĩ đại.

Cô không chỉ bắt chước những gì đã có, cô đã dám tiếp nối công trình của Thiên Chúa, biến sự bất toàn thành vẻ đẹp, biến một nhu cầu đời thường thành biểu tượng của tự do nội tại. Đó chính là hình ảnh của người được tạo dựng "giống Thiên Chúa", không phải ở dáng hình, mà ở quyền năng sáng tạo và yêu thương.

Tác giả: Đinh Việt Hòa & Cộng sự (HoAI)