Chương Trình Cải Cách Kỷ Nguyên Số của Kazakhstan: Bài Học cho Việt Nam và Cơ Hội Hợp Tác Song Phương

Ngày 8/9, Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev đã trình bày Thông điệp Liên bang thường niên với chủ đề đầy tầm nhìn “Kazakhstan trong Kỷ nguyên Trí tuệ Nhân tạo: Nhiệm vụ then chốt và Giải pháp thông qua Chuyển đổi số.” Đây là một trong những gói cải cách toàn diện nhất trong những năm gần đây, đặt trí tuệ nhân tạo (AI), chuyển đổi số và đổi mới thể chế vào trung tâm chiến lược phát triển dài hạn của Kazakhstan.

Tổng thống Kazakhstan, Ngài Kassym-Jomart Tokayev, đã trình bày Thông điệp Liên bang thường niên với chủ đề đầy tầm nhìn “Kazakhstan trong Kỷ nguyên Trí tuệ Nhân tạo: Nhiệm vụ then chốt và Giải pháp thông qua Chuyển đổi số.”

Dưới góc nhìn của một người quan tâm về các vấn đề giữa Trung Á và ASEAN, tôi nhận thấy bài phát biểu không chỉ mang tính tham vọng mà còn rất gần gũi với con đường hiện đại hóa của Việt Nam. Chương trình nghị sự mà Tổng thống Tokayev vạch ra có nhiều điểm tương đồng với các ưu tiên của Việt Nam — từ chính phủ số đến đa dạng hóa nền kinh tế — và mở ra cơ hội để hai nước cùng học hỏi lẫn nhau trong kỷ nguyên kinh tế số.

Chuyển đổi số: Ưu tiên quốc gia chung

Quyết định thành lập Bộ Trí tuệ Nhân tạo và Phát triển Số là bước đột phá táo bạo. Ít quốc gia có một cơ quan chuyên trách về AI ở cấp Phó Thủ tướng như vậy. Việt Nam hiện đang áp dụng cách tiếp cận từng bước, dẫn dắt quá trình chuyển đổi số, đồng thời thử nghiệm hệ sinh thái AI thông qua hợp tác công – tư.

Bộ Luật Số mà Kazakhstan đề xuất – thống nhất khung pháp lý cho AI, dữ liệu lớn và kinh tế nền tảng – là một mô hình mà Việt Nam có thể tham khảo trong quá trình hoàn thiện quản trị số. Ngược lại, Kazakhstan cũng có thể học hỏi từ thành công của Việt Nam trong thanh toán không tiền mặt, định danh số (VNeID) và dịch vụ chính phủ điện tử, vốn đã đạt tỷ lệ áp dụng cao ngay cả với dân số lớn và phân bố nông thôn phức tạp.

H.E MR.KANAT TUMYSH, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Kazakhstan tại Việt Nam phát biểu trong Diễn đàn Khởi nghiệp Sáng tạo Quốc gia - Bình Định

Môi trường đầu tư và đa dạng hóa kinh tế

Lời kêu gọi của Tổng thống Tokayev về một chu kỳ đầu tư mới – chuyển trọng tâm từ khai thác tài nguyên sang chế tạo và công nghệ cao – phản ánh đúng nỗ lực của Việt Nam trong việc vươn lên các chuỗi giá trị toàn cầu. Chỉ số Hấp dẫn Đầu tư Vùng mà Kazakhstan dự định áp dụng, với cơ chế quy trách nhiệm trực tiếp cho lãnh đạo địa phương, là một cách làm đáng chú ý. Việt Nam có thể chia sẻ kinh nghiệm 20 năm triển khai Chỉ số Năng lực Cạnh tranh Cấp tỉnh (PCI), vốn đã thúc đẩy sự cạnh tranh lành mạnh giữa các địa phương.

Đề xuất đổi tên Ủy ban Thu hồi Tài sản Bất hợp pháp thành Ủy ban Bảo vệ Quyền của Nhà đầu tư cũng thể hiện cam kết tăng cường thượng tôn pháp luật – yếu tố quan trọng trong thu hút FDI. Việt Nam đã đạt nhiều tiến bộ trong lĩnh vực này thông qua các cải cách Luật Đầu tư, và đối thoại song phương có thể giúp cả hai quốc gia cải thiện nhanh hơn.

Giao thông, logistics và kết nối khu vực

Tham vọng của Kazakhstan trở thành trung tâm hàng không hàng đầu Á – Âu và tích hợp các hành lang vận tải liên lục địa phù hợp với vai trò ngày càng lớn của Việt Nam như một trung tâm sản xuất và logistics ở Đông Nam Á. Hai nước có tiềm năng hợp tác mạnh mẽ trong lĩnh vực hàng hóa hàng không, số hóa hải quan và nền tảng logistics thông minh. Kinh nghiệm của Việt Nam trong phát triển cảng biển nước sâu và khu kinh tế đặc biệt có thể cung cấp bài học quý cho Kazakhstan khi triển khai hành lang vận tải và “hải quan xanh.”

H.E MR.KANAT TUMYSH, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Kazakhstan tại Việt Nam bấm nút phát động công cuộc khởi nghiệp quốc gia - Quảng Ninh 2025

Trung tâm đổi mới sáng tạo và thành phố thông minh

Việc xây dựng Thành phố Alatau – đô thị đổi mới sáng tạo hoàn toàn số – là một trong những sáng kiến đáng chú ý nhất. Điều này gợi nhớ đến nỗ lực của Việt Nam trong phát triển Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia và các dự án thành phố thông minh như Thủ Đức. Hai nước có thể chia sẻ kinh nghiệm thu hút nhà đầu tư công nghệ cao, tích hợp chính sách thân thiện với tiền mã hóa và bảo đảm rằng các trung tâm đổi mới lan tỏa lợi ích đến toàn quốc thay vì chỉ tạo ra “ốc đảo số.”

Nguồn nhân lực, giáo dục và kỹ năng AI

Kế hoạch đưa kiến thức AI vào chương trình giáo dục phổ thông và đào tạo giáo viên của Kazakhstan thể hiện tầm nhìn xa. Việt Nam cũng đang đẩy mạnh giáo dục STEM và triển khai Chiến lược Quốc gia về AI đến 2030. Các chương trình nghiên cứu chung, trao đổi sinh viên và hợp tác R&D có thể tạo cầu nối giữa hệ sinh thái đổi mới của Trung Á và ASEAN.

Thách thức chung: Nước, khí hậu và an ninh lương thực

Cả Kazakhstan và Việt Nam đều đối mặt với các vấn đề quản lý nước nghiêm trọng – Kazakhstan với biển Aral và Caspi, Việt Nam với xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long. Đề xuất xây dựng nền tảng quốc gia về nước sử dụng AI của Kazakhstan là rất đáng chú ý; kinh nghiệm số hóa giám sát thủy lợi và thích ứng biến đổi khí hậu của Việt Nam có thể đóng góp thiết thực.

Đại sứ KANAT TUMYSH dành nhiều thời gian kết nối với các doanh nghiệp Việt Nam

Kết luận: Hướng tới quan hệ đối tác số Kazakhstan – Việt Nam

Thông điệp Liên bang của Tổng thống Tokayev vạch ra một chương trình cải cách mang tính chuyển đổi, đáng được ghi nhận. Việc nhấn mạnh quản trị số, đa dạng hóa kinh tế và đổi mới thể chế thể hiện quyết tâm chuẩn bị cho Kazakhstan một tương lai vững chắc trước những bất định toàn cầu.

Với Việt Nam, đây là thời điểm thuận lợi để tăng cường hợp tác sâu hơn với Kazakhstan – không chỉ về thương mại mà cả nghiên cứu, đối thoại về quản trị số và chia sẻ tri thức. Bằng cách cùng nhau xây dựng các chuẩn mực về đạo đức AI, khung pháp lý fintech và kết nối khu vực, Kazakhstan và Việt Nam có thể trở thành những trụ cột định hình nền kinh tế số Á – Âu bao trùm và cạnh tranh.

Trong kỷ nguyên công nghệ định hình năng lực cạnh tranh quốc gia, việc hai nước cùng học hỏi lẫn nhau có thể biến tham vọng chung thành những câu chuyện thành công chung.

TS.Đinh Việt Hòa
Chủ tịch Hiệp hội Khởi nghiệp Quốc gia